Historie

Het christelijk onderwijs

Bron: Ton van der Schans


Terecht zoeken we de geboorte van het christelijk, c.q. protestants-christelijk onderwijs, in de 19e eeuw. In de 19e eeuw is een grote strijd gestreden om het christelijk onderwijs. Hierop wil ik in dit onderdeel de nadruk laten vallen.

Het begin van het protestantschristelijk onderwijs ligt overigens in de tijd na de Reformatie. In de strijd tegen het absolutisme van de Habsburgs/Spaanse machten ontstond de onafhankelijke Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In deze Republiek gingen de scholen uit van de staat, maar stonden deze onder controle van de kerk. Naast de overwegend openbare scholen (uitgaande van de overheid) waren er enkele particuliere scholen (bijv. opgericht door diaconieën en of kasteelheren). Veel verordeningen waren gebaseerd op de bekende Synode van Dordrecht. Overigens genoot slechts een klein percentage van de jeugd onderwijs. School- of leerplicht waren nog onbekende zaken. Rond 1800 was de alfabetiseringsgraad gestegen tot ongeveer twee derde deel van de bevolking. Aan het begin van de 19e eeuw verschilde het onderwijs nauwelijks met dat van de voorgaande eeuwen. Het onderwijs was niet klassikaal ingericht, er was geen vastgestelde lesstof en er waren geen vakkenpakketten, geen opleiding voor de onderwijzer. Alle leerlingen zaten door elkaar heen en kregen hoofdelijk onderwijs.

Een beschouwing van de route die het christelijk onderwijs heeft afgelegd kan vanzelfsprekend niet om de geschiedenis heen. Het is het mijn bedoeling te laten zien dat het punt waarop we ons in het heden ten aanzien van het onderwijs bevinden, bepaald is door de route die we in het verleden hebben afgelegd. Het onderwijs is een resultante van politieke-, sociaaleconomische- en mentaal-culturele factoren. Daarom geef ik eerst een plaatsbepaling in tijd en ruimte om de context waarin de zo genoemde schoolstrijd plaatsvond, duidelijk te maken.