Nu van zowel de staat als de kerk de bestuurlijke structuur één geworden was, zou ook de inwendige cultuur van kerk, staat en school één dienen te worden. Daarom diende het onderwijs over de hele linie dezelfde inhoud te krijgen. Daarom die principiële keus voor openbaar onderwijs. Het onderwijs was noodzakelijk om de revolutie gaande te houden. Het onderwijs moest de grondslag leggen voor een betere samenleving van weldenkende mensen. Het onderwijs moest leren goede staatsburgers te worden, kundig en deugdzaam. Het onderwijs stond in dienst van een nieuwe visie op staat en maatschappij. Als ergens de verlichte idealen van de revolutionairen zich weerspiegelden, dan was het wel in het godsdienst- en geschiedenisonderwijs.
De kerkorde van 1816, het Algemeen Reglement, bond de kerk nog veel meer aan de staat, dan zij ooit gedaan had. De kerk werd een staatsorgaan. Zo was de koers van beiden, van kerk en staat, afgestemd op het verlichte christendom. In de naam van de kerk lag een streven uitgedrukt. Als enige land in Europa werd de naam van een kerk met een land verbonden: de Nederlandse Hervormde Kerk. Deze kerk heet samen met de overheid het project van de protestantse natiestaat willen bevorderen. Via de kerk en het onderwijs worden bewust middelen ingezet om via een Christendom boven geloofsverdeeldheid het volk te beschaven en tot een eenheid te smeden. Daarom heeft deze Hervormde Kerk geen actie ondernomen tegen leervrijheid en het moderne, tolerante klimaat van de 19e eeuw. Ze maakte er zelf onderdeel vanuit, hoewel binnenkerkelijk evenzeer verzet geboden werd. Dus haars ondanks werd de kerk van de natie gescheiden. Immers, de school, het onderwijs veroorzaken door de revolutionaire ontwikkelingen, grote weerstand bij een aantal kernen in de natie die zich niet willen laten inlijven door dit cultureel integratieproces, waarbij Christendom en Verlichting een huwelijk aangingen. In werkelijkheid vervangt de revolutie de reformatie(A. Th. van Deursen).